Kayaç ve Toprak (Zemin) Mekaniği Laboratuvarı

Jeoloji Mühendisliği Bölümü Mühendislik Jeolojisi (Kaya, Zemin ve Agrega) Laboratuvarlarının kurulmasının başlıca amacı,  Jeoloji Mühendisliğinin beş temel dalından biri olan Uygulamalı Jeoloji alanında önemli bir yeri olan kaya-toprak zeminlerin mekanik özelliklerinin ve davranışlarının tayin edilmesi ve araştırılması amacıyla gerekli olan kaya ve zemin mekaniği laboratuvar deneylerinin uluslararası standartlara ve/veya önerilmiş yöntemlere göre yapılmasıdır. Bu laboratuvarların kurulmasına 1976 yılında başlanmış olup, laboratuvarlar 80’li yıllarda Fransız hükümetinin desteğiyle geliştirilmiş ve 2004 yılında Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Birimi’nden sağlanan bir alt yapı projesi desteği kapsamında alınan ve bir kısmı bilgisayar kontrollü yeni cihazlarla ve laboratuvar ortamında yapılan bazı düzenlemelerle güncelleştirilerek bugünkü konumunu kazanmıştır. Söz konusu laboratuvarlar; üniversitemizde lisans ve lisansüstü düzeydeki eğitim ve öğretime katkı sağlamasının yanı sıra, üniversitemizde konuyla ilgili araştırmacılar ile diğer üniversitelerimizde, kamu kuruluşlarında ve sanayide çalışan araştırmacılar için çağdaş  deney cihazlarının yer aldığı bir bilimsel araştırma, eğitim ve ölçüm laboratuvarıdır. Ulusal ve uluslararası ölçütlere uygun olarak deneyleri ve ölçümleri gerçekleştirmek üzere yapılandırılan Kaya, Zemin ve Agrega Laboratuvarları, Teknokent ve üniversite yapısı ile kaynaşarak üniversitemizin ulusal ve uluslararası proje yürütme potansiyelini arttırmayı, özel ve kamu kuruluşlarının gereksinim duydukları deney ve ölçüm isteklerini, eğitim-öğretim ve bölümce yapılan araştırma ve uygulama programları da gözetilerek, belirli bir program çerçevesinde ve ücreti karşılığında karşılamayı, bilimsel araştırmada hem üniversitemizin hem de diğer üniversite araştırmacılarına yardımcı ve öncü olmayı amaçlamaktadır.
Bu laboratuvarlar, başlıca dört ana bölümden oluşmaktadır. Bunlar sırasıyla; kaya mekaniği ve zemin mekaniği deneylerinin yapıldığı bölümler ve kaya mekaniği deneylerinde kullanılacak deney örnekleri için karot alma, kesme ve düzleme işlemlerinin gerçekleştirildiği örnek hazırlama bölümü ve agrega deneylerinin gerçeklediği bölümdür. Bu laboratuvarlarda deneyler; Uluslararası Kaya Mekaniği Birliği (ISRM), Amerikan Deney Standartları (ASTM) ve İngiliz Standartları (BS) gibi Dünya’da en yaygın şekilde kullanılan önerilmiş yöntemler ve standartlar ile Türk Standartlar Enstitüsü (TSE)’ne ait Türk Standartları (TS)’ na göre yapılmaktadır.

Kaya-Zemin Mekaniği ve Agrega Laboratuvarlarının faaliyetleri, Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanlığı adına, konuyla ilgisi nedeniyle, bu bölümün Uygulamalı Jeoloji Anabilim Dalı’nın sorumluluğunda yürütülmektedir. Hacettepe Üniversitesi Beytepe Yerleşkesi’ ndeki Jeoloji Mühendisliği Bölümü binasında kurulmuş olan ve deneyimli iki teknisyenin de çalıştığı bu laboratuvarlardan deney hizmeti almak isteyen kişi ve kuruluşlar; bu sayfanın sonunda verilen “Laboratuvar İletişim Bilgileri” bölümünde belirtilen laboratuvar sorumlusuna başvurarak talep edecekleri deneylerle ilgili bilgi alabilir ve işlemlerini takip edebilirler. Kaya mekaniği ve agrega deneyleri; ya talebi yapan kişi ve kuruluşun teslim edeceği karot/agrega örnekler, ya da teslim edilecek blok örneklerden laboratuvarda hazırlanacak karot/agrega örnekler üzerinde yapılmaktadır. Zemin mekaniği deneyleri ise, talep edilen deney veya deneylerin türüne göre örselenmiş ve/veya örselenmemiş zemin örnekleri üzerinde gerçekleştirilmektedir.

LABORATUVARDA MEVCUT CİHAZLAR

LABORATUVARLARDA YAPILAN DENEYLER

Kaya ve Zemin Mekaniği Laboratuvarlarında aşağıda sıralanan deneyler yapılarak kaya ve zemin malzemelerinin fiziksel, indeks,  mekanik, deformabilite, konsolidasyon ve şişme özellikleri tayin edilmektedir.

A. KAYA MEKANİĞİ DENEYLERİ

A.1. Fiziksel ve İndeks Özellikler:

    • Su içeriği tayini
    • Birim hacim ağırlık tayini (doğal, kuru, doygun)
    • Su içeriği tayini
    • Birim hacim ağırlık tayini (doğal, kuru, doygun)
    • Ağırlıkça ve hacimce su emme deneyi
    • Ağırlıkça ve hacimce su emme deneyi
    • Gözeneklilik – görünür gözeneklilik tayini
    • Suda dağılmaya karşı duraylılık indeksi deneyi
    • Nokta yükü dayanımı indeksi deneyi
    • Disk makaslama indeksi deneyi
    • Schmidt sertlik çekici deneyi

A.2. Dayanım ve Deformabilite Özellikleri:

  • Tek eksenli sıkışma dayanımı
  • Çekilme dayanımı (Brazilian yöntemiyle)
  • Üç eksenli sıkışma dayanımı
  • Elastisite modülü ve Poisson oranı tayini
  • Taşınabilir kaya makaslama kutusu ile doğrudan makaslama deneyi
  • Deformasyon kontrollü doğrudan makaslama cihazı ile makaslama deneyi
  • Sonik hız deneyi
  • Islanma kuruma deneyi
  • Donma çözünme deneyi

A.3. Akustik Emisyon (AE) Ölçümleri:

  • Tek eksenli sıkışma gerilmesi - AE Sayısı / Aktivitesi İlişkisi
  • Çekilme gerilmesi - AE Sayısı / Aktivitesi İlişkisi

  • (Not: AE ölçümlerinde; Laboratuvarda söz konusu yükleme koşulları için gerilme değişimine bağlı olarak AE sayısı (AE Count) ve eşik değeri geçen dalga genliği sayısı (AE Ring Down Count) gibi parametrik AE verisi belirlenebilir. Ölçümlerde, 10 – 400 kHz aralığında ölçüm alabilen ve özellikle 150 kHz hakim frekansa duyarlı alıcı (1 ya da 2 transdüser) ve maksimum 40 dB kapasitede ön ve son büyütücüler (pre and post-amplifiers) kullanılmaktadır. Parametrik AE verisinin belirlenmesinde, 0.01-1 volt aralığında ayarlanabilen bir eşik seviyesi belirleyiciden yararlanılmaktadır. Tüm dalga analizi için ya da arazi gerilmelerini belirlemeye yönelik bir değerlendirme yapılmamakta, söz konusu yükleme koşullarında belirlenen Gerilme – Parametrik AE verisi, şekil ve excel dosyası olarak verilmektedir.)

B. ZEMİN MEKANİĞİ DENEYLERİ

B.1. Fiziksel ve İndeks Özellikler:

  • Su içeriği tayini
  • Birim hacim ağırlık tayini (doğal, kuru, doygun)
  • Özgül ağırlık tayini
  • Atterberg limitleri (likit limit, plastic limit, plastisite indisi, büzülme limiti)
  • Elek analizi
  • Hidrometre deneyi

B.2. Dayanım ve Deformabilite Özellikleri:

  • Serbest basınç deneyi
  • Üç eksenli deneylerle makaslama dayanımı tayini (konsolidasyonsuz-drenajsız ve konsolidasyonlu-drenajlı koşullarda)
  • Deformasyon kontrollü doğrudan makaslama deneyi

B.3. Konsolidasyon ve Şişme Karakteristikleri

  • Konsolidasyon deneyi
  • Şişme deneyi

C. AGREGA DENEYLERİ

  • Metilen Mavisi Deneyi
  • Hızlandırılmış harç prizması deneyi
  • California taşıma oranı (CBR) deneyi
  • Los Angeles Aşınma Deneyi
  • Otomatik Proktor Deneyi Cihazı
  • İri Elek Seti ve Eleme Sistemi
  • Taze betonda hava içeriğinin tayini deneyi
  • Agrega ve Kaya malzeme için doğrudan makaslama deneyi (30x30x8 cm kalıpta)

KAYA MEKANİĞİ ve AGREGA LABORATUVARI HİZMETLERİ 2025 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ

ZEMİN MEKANİĞİ LABORATUVARI HİZMETLERİ 2025 YILI BİRİM FİYAT LİSTESİ

FORMLAR

Laboratuvar Örneği Giriş Formu

İş/Deney Talep Formu

Depoda Örnek Saklama Formu

Sorumluluk Alma Belgesi

Zimmet Tutanağı

Proforma İstek Formu

LABORATUVAR İLETİŞİM BİLGİLERİ
Prof. Dr. Adil Binal
Laboratuvar Sorumlusu
Hacettepe Üniversitesi
Jeoloji Mühendisliği Bölümü
Uygulamalı Jeoloji Anabilim Dalı
06800 Beytepe, ANKARA